Dat zijn de belangrijkste conclusies van een nieuw onderzoek van de KU Leuven in opdracht van de tak van de christelijke vakbond ACV die werknemers in onder andere de metaal- en textielindustrie vertegenwoordigt. Om de mening van arbeiders over industrie 4.0 te weten te komen, namen de onderzoekers van het HIVA-onderzoeksinstituut een survey af bij 4586 arbeiders van metaal- en textielbedrijven in België die ACV-CSC METEA vertegenwoordigt. Daarnaast zorgden gesprekken met vertegenwoordigers van de werknemers voor de nodige inhoudelijke diepgang.

Technostress

Uit het onderzoek blijkt dat werknemers die met nieuwe technologieën werken meer autonomie ervaren, maar hun werk ook meer mentaal belastend vinden. Uit de focusgroepen bleek dat dit te maken kan hebben met de grotere complexiteit die ze in hun werk ervaren. Nieuwe, ‘slimme' machines zijn bijvoorbeeld in staat om zichzelf te bedienen, waardoor werknemers extra verantwoordelijkheden opnemen, zoals het onderhoud van de machine.

Opvallend is dat de jongste categorie van werknemers (18-24 jaar) juist minder cognitieve belasting ervaart als ze werken met nieuwe technologieën. Technostress was bovendien het hoogst bij oudere werknemers en het laagst bij jongere werknemers.

Nieuwe taken vereisen ook nieuwe vaardigheden en dus opleiding. Een vijfde van de bevraagde werknemers gaf aan dat ze geen opleiding kregen bij de invoering van nieuwe technologie. Nochtans rapporteerden werknemers die dit wel kregen een hogere autonomie, voelen ze zich beter op het werk en ervaren ze minder onzekerheid.

De onderzoekers bekeken ook hoe het met de privacy van de arbeiders is gesteld op de werkvloer. De bedrijven uit de studie verzamelen vooral de aankomst- en vertrektijden, locatie en activiteiten van hun werknemers. Ongeveer acht op tien werknemers zijn ervan op de hoogte dat deze gegevens over hen worden verzameld, maar de helft van hen krijgt geen inzage in deze data.

Arbeiders betrekken

Bedrijven, voornamelijk in de metaalsector, onderzoeken de mogelijkheden van slimme technologieën. Meer dan de helft van de werknemers stelde echter dat ze hier zelden tot nooit bij betrokken worden. In de meeste gevallen gebeurde dit pas als de technologie daadwerkelijk in gebruik werd genomen. Nochtans rapporteren werknemers die wel betrokken werden bij de invoering van nieuwe technologie ook hier een duidelijk betere werkbeleving, meer autonomie en minder onzekerheid.

Lise Meylemans, onderzoekster Arbeid en organisatie, HIVA, KU Leuven: 'Onderzoek naar deze nieuwe 4.0-technologieën focust zelden of nooit op het perspectief van de werknemer. Nochtans zijn zij het die met deze technologieën aan de slag moeten. Het valt op dat de werknemers niet per se negatief zijn over technologische innovaties, maar dat ze zich wel zorgen maken. Dit kan voor een deel opgevangen worden door hen al vroeg bij de implementatie van nieuwe technologieën te betrekken en hen bovendien goed op te leiden om de technologie te gebruiken.'